Bij bestemming onbekend roep ik altijd: We weten niet wat we tegen komen, maar alles is welkom!
Dat klinkt mooi toch?
De praktijk is anders. Grilliger.
Want wie is ‘we,’ in deze mooie zin?
Van wie is alles welkom?
Juist, van mij voor de ander.
Hoe meer pijn des te sterker de bescherming
Eén ding hebben veel mensen gemeen: ‘we weten niet wat we tegen komen, maar het is NIET welkom!’ Zelfs – misschien juist – als men heel graag wil dat dingen veranderen omdat de lijdens-last hoog is.
Wij zijn nou eenmaal bedeeld met een flinke trukendoos om niet in onszelf te ontmoeten wat wel gezien en gevoeld wil worden. En hoe meer pijn er beschermd moet worden, des te sterker de beschermingsmechanismen.
Werkelijk niets is ons vreemd: Rationaliseren, verdringen van gevoelens, ontkenning van een situatie, (sub)Agressiviteit, gevoelens of aandacht richten op een ander, vermijding van situaties, overschreeuwen, aandacht misleiden naar iets anders, piekeren, dissociëren, paniekaanvallen, problemen aan een ander toeschrijven, zakelijkheid, terugval in kinderlijk gedrag, diskwalificatie van de ander. En zelfs lichamelijke klachten, humor, verliefdheid en verleiding helpen ons om niet werkelijk (aan)geraakt te worden.
Weerstand is ons psychisch immuunsysteem
Gedrag wat uit bescherming voortkomt kan conflictueus zijn – waarschijnlijk daarom de veelgebruikte naam weerstand – maar vaker zit dit verpakt in meer vileine uitingsvormen. We doen dit meestal onbewust. Het is bescherming, dus slechts ons psychisch immuunsysteem. Helaas is het niet zo’n slim systeem. Het beschermd voor wat nodig was i.p.v. voor wat is. Bovendien onthoudt dat systeem ons in het heden ook van heel veel potentieel, verbinding en fijnheid.
Jezelf verstoppen is tijdens bestemming onbekend best lastig. In de 1 op 1 tijd, vertraging en nabijheid komen pijnlijke delen bloot te liggen, bescherming dus bijna vanzelfsprekend opzetten. Soms vilein verpakt en soms in al haar lelijkheid. Voor mij is dit helemaal oké. Het vertelt mij dat we bij iets kostbaars uitkomen.
Eenmaal uit de weerstand – dit is altijd een tijdelijke staat van zijn – krijg ik veel sorry. Meestal als schuld en schaamte hun intrede doen. Ik onderscheid mens van gedrag en zeg niet voor niets: we weten niet wat we tegenkomen, maar alles is welkom! Dus sorry is voor mij nooit (oké zelden) nodig.
Gekwetstheid als verpakte kwetsbaarheid
Maar… het gegeven dat ik alles welkom heet, betekent niet dat ik alles voor waar aanneem. Schaduwkanten hebben ontzettend veel verschillende gedaantes. En zo neemt vlak voor mijn neus decorumverlies het stokje over van de vorige weerstandstruc. Het is slechts de volgende trukendoos van het beschermingssysteem.
Zo’n sorry is een verkapte sorry. Verpakte kwetsbaarheid, het oogt kwetsbaar, maar is het niet. Het etaleren van gekwetstheid is wederom een manier om weg te blijven bij datgene wat echt kwetsbaar is. Ik hoor dus ook geen sorry naar mij over het gedrag, maar een sorry naar henzelf; ‘Sorry dat ik besta!’
Geen bestaansrecht voelen is zo’n ondraaglijk gevoel dat we dit op alle mogelijke manieren weg maken. Dit gaat razendsnel en gebeurt onbewust. Daarvoor is het vaak te pijnlijk. Maar ook al maken we dit gevoel (soms met succes) weg, er komt evengoed veel denken, voelen en handelen uit voort. Het doet dus mee in alles, zelfs al hebben we het gevoel zorgvuldig geëlimineerd.
Bij bescherming vervalt keuze vrijheid
Ik begeleid mensen die bedrijven uit de grond gestampt hebben vanuit compensatie van dit kut gevoel; mensen die zich volproppen met medicatie ter onderdrukking van deze ondraaglijkheid; mensen die een beroep hebben gekozen om via de ander weg te blijven van deze pijnlijke onderlaag; en mensen die anderen geweld aandeden – of doen – omdat dit voelen blijkbaar nog onduldbaarder was.
Gedrag van mensen is uiteenlopend en zeer verschillend, maar de wereld achter gedrag heeft verbazingwekkend veel overeenkomsten. Het ene gedrag lijkt misschien beter dan het andere. Maar bij bescherming vervalt keuze vrijheid, dan grijpen we wat om handen is.
Ten volste onder ogen komen dat je geen bestaansrecht ervaart, is misschien wel het meest pijnlijke om toe te laten. Zo logisch, we hebben het over een heel basaal gevoel van ons menszijn. Wat doe je hier dan nog? Dus beschermen we ons daartegen met ons meest favoriete beschermingsmechanisme: het hoofd!
Pijn met pijn bestrijden
Dat je als kind dingen meemaakte en je ergens aangenomen hebt dat je niks waard bent, betekent nog niet dat dit klopt. Ergens weten we dit wel. En met het hoofd proberen we onze opdringerige gevoelens weg te duwen. Het liefst zo ver mogelijk achterin onze diepe krochten. Maar gek genoeg moet je eerst aan den lijve contact durven maken met dit waardeloze kutgevoel, alvorens je in die zelfde diepte – ook weer aan den lijve – kunt ervaren dat je al die tijd ongelijk had. Zelfs al had je dit jezelf, via affirmaties en positieve psychologie trucjes uit de happinez, allang vertelt.
Ik denk dat er weinig trucjes zijn wat ik niet ken om mezelf te ontdoen van dit waardeloze kut gevoel. Er is niks wat ik in mijn verleden niet geprojecteerd of uitgeprobeerd heb op de wereld om mij heen. Ik deed alles om maar weg te blijven bij dat immens pijnlijke gevoel. Zelfs pijn met pijn bestrijden bood soms een uitweg. Ooit zei een therapeut mij: ‘Evi, als je zo doorgaat kom je nog eens in een gesticht.’ Ze kreeg gelijk. Tot het moment dat ik er i.p.v. omheen, doorheen ging.
Dat ik nu in de positie ben als spiegel te kunnen dienen voor een ander, voelt dankbaar. Dankbaar dat men zichzelf via mij wil ontmoeten. Als ik dan ook nog naast iemand kan staan op dat ene cruciale moment, waarin men voor de zoveelste keer voor dat verdomde klote kruispunt staat: Ga ik er omheen of dwars doorheen? Men in verbonden nabijheid of met slechts één handuitreiking van mijn zijde, eindelijk die verbreding in zichzelf kan vinden: er dwars doorheen.
De ouder worden voor het kind wat we ooit waren
Regelmatig hoor ik dat mensen mij eng vinden omdat men het gevoel heeft dat ik door hen heen kijk. Helaas, met dat soort gaven ben ik niet bedeeld. Wat ik wel heel scherp waarneem is incongruentie. En die incongruentie-radar gaat dus ook af zolang iemand zich nog voor zichzelf verstopt. Dat kan inderdaad eng aanvoelen. Maar weet je wat ik ook zie? Dat jij jezelf en al jouw ondragelijk lijkende gevoelens kan (leren) dragen. Ook al zie en geloof je dat nu zelf nog niet.
Ooit waren we afhankelijk en konden we dat niet. Nu zijn we volwassen en beschermen we onszelf tegen datgene wat we ten diepste verlangen. Totdat we stoppen onze pijn te bestrijden met alles buiten onszelf, maar beginnen met de ouder te worden voor het kind wat we ooit waren.
Bestemming onbekend is persoonlijk, intiem en nabij. Een langere periode 1 op 1 tijd doorbrengen, maakt dat we ons beiden niet kunnen verstoppen. Jij mag instappen met alles wat je meebrengt. Ook, of misschien wel juist, met datgene wat je spannend vindt om van jezelf te laten zien. Dan doe ik dat ook! Want ook ik ontmoet mijzelf in jou.
De bubbel waarin we onszelf samen onderdompelen biedt de ruimte om jezelf te verkennen en opnieuw te ontmoeten. Zodat jouw sorry naar mij, misschien een sorry naar jezelf kan worden. Niet omdat je voelt en bestaat, maar omdat je veel te lang niet mocht voelen en bestaan. Om daarmee een begin te maken met alles welkom te heten, hoe verdomde kut het ook is wat je tegenkomt.
Dat zeg ik, bestemming onbekend!
Evi ♥️
